ERZİN BÖLGESİ YÜZEY ŞEKİLLERİ

Erzin, doğusunda Hassa, batısında Ceyhan, kuzeyinde Osmaniye ve güneyinde Dörtyol ile çevrili olup, Amanos dağının batı eteğinde, güney-batısında bulunan İskenderun Körfezi’ne 14 km. uzaklıkta, deniz seviyesinden 163 m yükseklikte olan bir ilçedir.(70)

Doğusunda Amanoslar, batısında Leçe, kuzeyinde Apılıbeli ve güneyinde de Kabak Tepe ile çevrili, bir bölgenin merkezidir. İlçe toplam 415 km2 karelik bir alanda kurulmuştur. Erzin, 36°.45’-37°.01’ enlem daireleri ile 36°.03’-36°.46’ boylam daireleri arasında yer alır.(71) Ovanın kuzey-güney istikameti uzunluğu yaklaşık 28 km. olup, doğu-batı genişliği 3-18 km. arasında değişmektedir.

Amanos dağlarının (Nur ve Gavur dağları adı da verilen bu sıra dağlar, Orta Torosların devamıdır) bölgedeki uzunluğu 175 km. olup, genişliği 15-30 km. arasında değişmektedir. En yüksek tepesi Mığır (2262 m), Daz Tepesi (2250 m), Kızıldağ (1760 m), İkiztepe (1700 m) ve Karlıkdağı (1420 m) dır. Amanos dağlarının en önemli geçitlerinden birisi olan Kısık Boğaz’ı (Dara Geçidi), Adana-Hatay İlleri sınırı üzerinde Erzin’e, kuzey-batı istikametinde10 km uzaklıktadır. Erzin-Dörtyol E-5 karayolu üzerinde Yeniköy çevresindeki platolar, Haydardağı (235 m), Üçtepeler (150 m), Kazıklıgöl (200 m), Gözlek Tepesi (150 m), Kabak Tepe (150 m) Zeytin Tepe (170 m) ve Basık Tepe (200 m) dir.

Erzin ovası, karayla-denizin birlikte çalışması ve Amanos dağlarından gelen alûvyon tortusundan oluşmuştur.(72) Toprak yapısında; kum, çakıl, killi çakıl, çakıllı kil, kumlu kil ve mil gibi malzemeler bulunmaktadır. Bu alûvyonlu toprağın kalınlığı 30 m. geçmez. Ova doğu-batı yönünde denize doğru meyilli olup, 2°-3° arasında değişmektedir. Yamaç ovalarda yükseklik 200-250 m. arasında değişmektedir.(73) Yamaç ovaları, Erzin ve Lüylük (Yonca Düzü) çayları ile yarılmıştır.

Kıyı kesimi, genel anlamda ova kıyısı tipindedir. Düz bir kıyı şeridinde, hafif plaj hilalleri bulunmaktadır. Kuzeyde Yanık Değirmen bölgesinde 8-10 m. yüksekliğinde kum tepeleri oluşmuştur. Bu kumullar, Turunçlu köyünün güneyinden başlayarak deniz kıyısına kadar geniş bir sahayı kaplar. Kıyı boyunca yer yer bataklıklar (Takriben 28 km2) vardır. Bu bölgede bulunan İkizoğlu Bataklığı, Burnaz köyünün hemen batısından başlayıp, deniz sahili boyunca doğuya doğru uzanmaktadır.

Akarsular, yamaç arazi karekterindeki Erzin Ovası’nda geniş bir alana yayılmaktadır. Sel olayı drenajlarla önlenmiştir.En önemli akarsu Erzin Çayı’dır. Amanos’ların Daz Tepesi eteğinden doğan bu çay, 32 km. mesafeden doğu-batı yönünde ovaya inmektedir. Çay yol boyunca, Kumluca, Uzun Çınar, Bahrazçık, Gökgöl ve Haç Bel sularını da bünyesinde toplar. Yanıkdeğirmen suyunun (Burnaz Suyu) formasyonu bazalttır. Uzun bir yol kat ederek denize dökülen bu suyun verimi 1667 lt/sn.dir.

Bitki örtüsü, çalı ve ot cinsindendir. Bitki örtüsünde Ayrık, Yabani Arpa, Yabani Yulaf ile Geliç adı verilen tipik Akdeniz karekteri gösteren özelliklere rastlanır. Ağaç türünde ise Diş Budak, Pırnal Meşesi, Zakkum, Böğürtlen, Hayıt, Kekik, Kenger, Menengiç, Sumak, Isırgan, Sütleğen, Yabani Zeytin ve Keçi Boynuzu başlıcalarındandır. Dağlara doğru Çam türlerinden Köknar, Ladin ve Tespih ağacı ile Meşe’dir. Ayrıca Ardıç, Kayın, Gürgen, Kavak, Ihlamur, Çınar, Ceviz, Kızılcık ve Fındık ağaçları da görülür. Narenciye ve türleri bol miktarda ekonominin potansiyel destekçisi olarak arazinin yarısını kapsar. Yemiş ağaçları arasında Üzüm, İncir, Nar, Dut, Kayısı, Erik ve Mersin ağacı meyvası (Murt,Hambelis de denir) önemli yer tutar.

Bölgedeki hayvan ve av hayvanları Akdeniz yöresi karekteristiğinin en tipik örneklerini sergilemektedir. Dağlarda Domuz, Kurt, Sincap, Sırtlan, Tilki ve Ayı gibi türlere rastlanmaktadır. Kaplan ve Geyik bulunduğu bazı yazılı belgelerde belirtiliyorsa da, soylarının tükendiği de söylenmektedir. Maki ve tarla aralarında ise Tavşan, Çakal, porsuk, Yılan, Kirpi, Bukalemun, Akrep, Kaplumbağa, Kertenkele v.b. yaban hayvanları bulunur. Av hayvanlarına gelince: Keklik, Turaç (Soyu tükeniyor), Bıldırcın, Üveyik, Sığırcık, Çulluk, İncir Kuşu (Ötlük) ve Kara Tavuk belli başlılarındandır. Yöresel kuşlar arasında Arapteli (Arap Bülbülü), İbibik Kuşu (Tepeli Kuşu), Arı Kuşu (Urruk), Tarla Kuşu (Kuyruk Sallayan), Baykuş ve Serçe’lerdir.

Madenler arasında krom (Gökdere) ve manyezit (Başlamış ve Kızlarçayı) bulunmakta olup, geçmiş yıllarda az da olsa üretimi yapılmıştır. Geçmiş dönemlerde 5 ayrı yerde (Gökdere ve Kısıkboğazı) petrol araması yapılmışsa da ekonomik olmadığı gerekçesiyle kuyular kapatılmıştır.

Bölgede Akdeniz (Kışları serin ve bol yağışlı, yazları kurak ve sıcak) iklimi hüküm sürmektedir. Yağışlar bol miktarda olup, yıllık ortalaması (1940-1955) 1135.7 mm.dir. Yıllık ortalama sıcaklık 18.9°c dir. En düşük ısı ocak ayında 9.8°c, en yüksek ısı ağustos ayında 27.9°c dir.

Yörenin tipik yeryüzü şekillerinden olan ve Leçe (74) adı verilen ilginç bir bölgesi vardır. Volkanik lavlardan meydana gelen bu bölge, Ceyhan ve Misis dağlarının kuzey-doğusundan, Osmaniye-İskenderun yönünde uzanmaktadır. Erzin’in batısına rastlayan ve plato düzlüğü üzerinde yer alan bu geniş lav örtüsü, orada yükselen büyük- küçük konilerden oluşmaktadır. Bu bölgeye büyük Leçe adı verilmektedir.

Toprakkale’den Turunçlu köyüne doğru uzayan bu lav örtüsü, uzmanların ifadesine göre 73.5 km2 bulmaktadır. Lav örtüsünün kalınlığı ise 10-15m den, yer yer 50-60 m. ulaşmakta olup, genel anlamda ortalaması 20m kabul edilmektedir. Büyük Leçe’yi teşkil eden bu lav örtüsünün hacmi de1.5 km3 olarak belirtilmektedir. Ayrıca büyük Leçe’yi meydana getiren lav örtüsünün 4 adet konisi vardır. Deli Halil konisini merkez kabul ederek bir değerlendirmeye gidersek; bu koninin yüksekliği 450 m olup, 1.5km çapında ve 2 km2 hacmindedir. Tüysüz Tepe, Deli Halil konisinin 1-1.5 km. kuzey-doğusunda dairevi bir şekilde muntazam görünümüyle 120m bulan yüksekliğe erişerek, 1 km çapında bir taban oluşturmaktadır. Domuz Tepesi konisi; Deli Halil konisinin 1 km batısında 60m yüksekliğe sahiptir. Bu koninin de taban alanı 1 km bulmaktadır. Son ve 4. Tepe olan Hama Tepesi; Deli Halil konisinin 4 km güney-batısında ve Turunçlu’ya yakındır. Çapı 800-850 m yaklaşan koninin 70m yüksekliğe ulaşan krater çukurluğunun çapıda, 200m yaklaşmaktadır.

Erzin halkının ve konar-göçerlerin hayvanları ile bir zamanlar barındıkları ve yakacakları odunu temin ettikleri Leçe’den geçen TEM yolu (Dokuz Tekne- Erzin) bölgeye canlılık vermektedir. Üç Öbür, Tahtalı Taş, Cehennem Deresi ve Bozkaf denilen arazilerden, mahalli adı Yaprak (Çiriş bitkisi) diye söylenen ve ayakkabı sanayinde kullanılan bir bitki, halkın geçim kaynağı olarak eski dönemlerde toplanarak harmanı ve hasadı yapılırdı. Leçe, bugünlerde ekonomik olarak değerlendirmeye tabi tutularak Erzin’e bağlı Organize Sanayi Bölgesi’ bu yörede uygulamaya konulmuştur.(75)

KAYNAKLAR :

70. Hatay İli Yakın Çevre İncelemeleri.
71. Dörtyol-Erzin Ovası Hidrojeolojik Etüd Raporu. Ankara 1974. DSİ Yayını.35 kroki. 42s.
72. Cengiz Erdem.Dörtyol-Erzin Ovası Jeomorfolojik Etüdü. Basılmamış mezuniyet Tezi. İstanbul 1960.
73. Kerim Bozok.Erzin-Dörtyol Çevresinin Fizik Monografyası. Basılmamış mezuniyet Tezi. İstanbul 1969
74. Doç.Dr.Turgut Bilgin.Ceyhan Doğusunda Volkanik Şekiller ile Hassa Leçesi. İstanbul 1969. Taş Matbaası 56s.
75. Hatay Organize Sanayi Bölgesi Müdürü Sunday Balıkoğlu